Manieren om vrijwilligerswerk vraaggestuurd te maken
Inspiratie voor vrijwilligersHet zorglandschap is in verandering. Samen met een voorzichtige vermaatschappelijking van de zorg, wordt er ook voor bewoners in voorzieningen nagedacht over manieren om de zorg meer te laten aansluiten bij persoonlijke wensen en behoeften. Als gevolg verandert het vrijwilligerswerk in die lijn mee.
De evolutie naar een vraaggestuurd zorgmodel
Er is een groeiende groep van mondige en hoogopgeleide ouderen, die graag als volwaardige partner in de zorg beschouwd worden. Ook bij mensen met een beperking zien we de jongste jaren een versnelde dynamiek in de richting van meer respect voor de autonomie van de zorgvrager. Er wordt gepraat met bewoners over hun toekomst. Wat bepaalt voor iemand de kwaliteit van leven? Wat vindt hij of zij belangrijk? Vervolgens wordt geprobeerd de ondersteuning zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de persoonlijkheid, de keuzes en de geschiedenis van de bewoners.
Vrijwilligerswerk op maat van het individu
Ook het belang van vraaggestuurd vrijwilligerswerk neemt toe. We zien dat er de laatste jaren geëxperimenteerd wordt met nieuwe vormen van vrijwilligerswerk dat vertrekt vanuit de vraag van de bewoners.
“Net doordat ze tijd hebben om naar zorgvragers te luisteren, kunnen vrijwilligers hun voelsprieten uitsteken voor wensen en noden van bewoners in voorzieningen en kunnen ze inspelen op persoonlijke wensen van zorgvragers.”
Binnen de groep van vraaggestuurde vrijwilligersprojecten is er een grote verscheidenheid, maar wat vaststaat is dat er een verschuiving is van grote groepsactiviteiten naar vrijwilligerswerk op maat van het individu of in kleine groepjes. Er wordt meer gefocust op persoonlijke wensen van de bewoners. Wat vindt de bewoner belangrijk? Wat mist hij in zijn of haar leven? Wat zou hij of zij graag nog eens doen? Vrijwilligers kunnen hier een unieke en dankbare rol vervullen.
In De Hoge Kouter in Kortrijk, een voorziening voor jongeren met een beperking, is er een rondvraag gedaan bij de jongeren naar hun wensen. Er bleken jongeren te zijn die wilden leren breien, er was iemand die zich graag wilde verdiepen in het Engels en weer iemand anders had interesse in multimedia. Er werd vervolgens naar vrijwilligers gezocht met interesses en talenten die hierop inspeelden.
Het Mariaziekenhuis in Pelt pakte in 2018 uit met een initiatief op de dag van de patiënt waarbij patiënten tijdens de ochtendverzorging een pen en een kaartje kregen waarop de volgende twee vragen stonden: “Wat zou jouw dag omtoveren tot een goede dag?” en “Is er nog iets dat ik je niet gevraagd heb, maar dat je me wel wilt vertellen?”. Deze vragen nodigden de patiënten uit om in dialoog te gaan over hun noden en verwachtingen. Hier werd vervolgens rekening mee gehouden door personeel en vrijwilligers.
Ook in PC Guislain in Gent en in Ten Ankel vzw in De Haan wordt het vrijwilligerswerk zo veel mogelijk vraaggestuurd gemaakt. Zo zijn er op vraag van de patiënten nieuwe vrijwilligersactiviteiten opgesteld, zoals bijvoorbeeld fietsenreparatie, filmprojectie, de redactie van een vrijwilligerskrantje, samen naar de markt gaan of gaan bowlen, licht tuinwerk met bewoners of een voorleesatelier.
Een vorm van indirect vraaggestuurd vrijwilligerswerk vinden we terug in AZ Sint-Lucas in Gent, waar er op de geriatrische dienst een project is opgezet waarbij vrijwilligers voelschorten maken voor patiënten met vergevorderde dementie die voortdurend op zoek zijn naar tactiele prikkelingen. Voelschorten zijn schorten waarop stoffen, knopen, ritsen of persoonlijke spulletjes (zoals bijvoorbeeld een paternoster) zijn aangebracht die de patiënt aantrekt en waardoor de kans kleiner wordt dat hij of zij een infuus of sonde uittrekt. De patiënt doet deze schort aan in bed of de zetel en wordt vaak door de tactiele prikkelingen kalmer.
Grenzen aan vraaggestuurd vrijwilligerswerk
Een probleem dat zich bij vraaggestuurd vrijwilligerswerk in de praktijk stelt is dat er zelden op alle wensen van alle bewoners ingegaan kan worden. Bovendien is het voor zorgvragers soms moeilijk om dingen te vragen waarvan ze op voorhand al verwachten dat het niet realiseerbaar is. Toch kunnen vrijwilligers hier verandering in brengen. Ze kunnen een band opbouwen met zorgvragers en de tijd nemen om te vragen naar hun interesses of kleine wensen. Ook vrijwilligersverantwoordelijken zien voordelen in van het taakgericht zoeken van vrijwilligers:
“Er zijn dingen die onze bewoners graag willen doen of leren, maar wij hebben te weinig tijd om hen dit eigen te maken. We werken daarom met vrijwilligers. De vrijwilliger ervaart voldoening en wij hebben gemerkt dat het gemakkelijker is om vrijwilligers aan te werven voor een bepaalde taak”.
