Hoe kan je écht aanwezig zijn als vrijwilliger?

Present organiseerde de vorming 'Present zijn? Een uitdaging!'. In deze vorming leerden vrijwilligers hoe ze op zo'n betekenisvol mogelijke manier aanwezig kunnen zijn bij de zorgvrager. Gezien het belang van dit thema voor alle vrijwilligers in de zorg- en welzijnssector, wordt de presentietheorie in dit artikel nog eens kort samengevat.

De presentiebenadering in een notendop
Het begrip presentie is ontstaan door de bestudering van het werk van buurtpastores. Er werd met hen zeven jaar samengewerkt door Andries Baart, die op nauwgezette wijze hun manier van werken noteerde en uitwerkte in zijn proefschrift: ‘Een theorie van de presentie’.

Wat is presentie?
Letterlijk betekent het woord presentie: aanwezigheid. Present zijn is: er zijn. Wie bij iemand present is, is ook echt, aandachtig aanwezig. Mensen worden gezien en serieus genomen in hun hele zijn. Ze worden niet in de steek gelaten. Ze worden op een ‘vriendachtige’ manier benaderd. De relatie die op deze manier ontstaat, is het sturende principe.

Kenmerken van de presentiebenadering

·        Vrij zijn voor…

Je bent beschikbaar. Je richt je op het leven van de betrokkene. De ander bepaalt wat er aan de orde komt.

·        Openstaan voor…

Je bent ontvankelijk; je wendt je naar de ander. De ander is de richting van je kijken. Je probeert je vooroordelen aan de kant te zetten en kijkt voorbij de problemen naar de mens als mens.

·        Een aandachtige betrekking aangaan…

Je gaat een relatie aan via gesprekken over het leven van alledag. Dit biedt de mogelijkheid om de leefwereld van de ander te leren kennen. Je bent ontvankelijk voor alle signalen die de ander uitzendt. Zo kun je ook ervaren wat de ander jou kan leren: er is wederkerigheid.

·        Aansluiten bij het bestaande…

Je voegt je in de leefwereld en het leven van de ander. Het verhaal is zoals de ander dat beleeft; het wordt niet kleiner gemaakt of onteigend.

·        Perspectiefwisseling…

Vanuit het perspectief van de ander leer je de wereld waar te nemen. Door goed te luisteren probeer je te begrijpen welke betekenis de werkelijkheid voor iemand heeft.

·        Zich aanbieden…

Je geeft zin door het aanbieden van je eigen mogelijkheden aan de ander. Bijvoorbeeld: taalvaardigheid, assertiviteit, kennis in de wereld van welzijn en zorg, etc. Maar ook: geduld om te luisteren en ‘er zijn’. Jij beweegt je naar de ander toe.

·        Geduld en tijd…

Je laat je beheersen door de ander. Je werkt niet volgens een vooraf vastgesteld plan, maar sluit ongehaast aan bij wat de ander nodig heeft.

·        De trouwe toeleg…

Je bent betrouwbaar en trouw. De aandacht hoeft niet verdiend te worden en kan ook niet gemakkelijk verspeeld worden. Trouwe betrokkenheid is ook (en juist) van waarde als dingen niet te verhelpen zijn, zoals gemis, ziekte en het ondergaan van leed

Wat heb je nodig om present te kunnen zijn?

·        Je kunt een aandachtige relatie aangaan met een ander mens/andere mensen aansluitend bij zijn/haar/hun leefwereld.

·        Je kunt je eigen bagage en de macht der gewoonte in de ijskast zetten.

·        Je luistert naar het hele verhaal van de ander (ook als het in jouw oren raar klinkt)

·        Je sluit aan bij de taal, de logica en wat er zich in het leven van de ander afspeelt.

·        Je bent in staat om in de schoenen van de ander te gaan staan: je probeert te begrijpen hoe de ander denkt

·        Je kunt reflecteren op je eigen handelen

Samengezet door lesgeefster Ina Koeman (februari 2021)

Met dank aan Andries Baart